Stratejik Plan Oluşturma

Stratejik plan dediğimizde çoğumuza ulaşılması zor, işletmeler kesimi için de büyük ölçekli firmaların uygulayabileceği bir süreç aklımıza gelir.

Stratejik planın korkutan boyutlarından biri de; plana harcanan emek ve uygulanabilirliği arasındaki ilişkinin gücüdür. Bir başka ifadeyle plan yapıldığında sadece kağıt üstünde kalmaması gereğidir. Bizim ülkemizde planlananlarla yaşananlar arasındaki fark çoğu zaman büyük olmaktadır.

Ülkemiz koşullarının stratejik yaklaşımı zayıflatır özelliklerine rağmen, bir stratejik plan yaparak bu planın çizgisinde hareket etmeye çalışmak, hiç plan yapmamaktan çok daha büyük oranda başarıyı beraberinde getirebilir. Stratejik planlama; güçlü yönlerinizle, önünüze çıkan fırsatlar arasındaki uyum sürecidir.

Hedefler Belirgin Olmalı

Stratejik planlamayı işinizde sahip olduğunuz güçlü yönlerinizle, önünüze çıkan fırsatlar arasındaki uyum süreci olarak tarif etmek mümkündür. Bu hedefe ulaşabilmek için ise çevre koşullarını tespit etmek, iyi algılamak ve analiz ederek işe uyarlamak gerekmektedir. Ayrıca, işin güçlü ve zayıf olduğu boyutların iyi algılanması, net bir misyonun (...) üzerinde hareket edilmesi ve hedeflerin çok belirgin olması gerekmektedir. Bu detayda bir algılamayı gerçekleştirebilmek tahmin edilenden daha yoğun bir çalışma gerektirir.

Stratejik Planlama İş Çevresinden Etkilenir

Stratejik plan, rakiplerin, devletin, müşterilerin ve diğer ilgili grupların birbiriyle ilişki içinde oldukları çevre koşullarından etkilenir. Her bir grupla ayrı ayrı veya toplu halde etkileşim içinde olarak işin gereklerini ve bu grupların beklentilerini karşılamak, muhatabın türüne ve muhatap olunan zamana göre farklılık arzedebilir. Stratejik planlama işlemi boyunca bu tip ilişkilerin nasıl sürdürüleceğini belirleyecek kararlara ihtiyaç vardır.

Özetle, işiniz ile ilgili muhataplar ve içinde bulundukları konum, genel olarak çevre koşulları sizi nasıl yönlendiriyor belirlenmesi gerekir. Bu aşamanın ardından da; bir genel ve her bir muhataba dönük stratejik yaklaşım kararına ihtiyaç duyulmaktadır. Günümüz iş dünyası, eski dönemlere kıyasla daha az istikrarın olduğu bir ortamdır. Çok sayıda endüstri dalında bilişim ve telekomünikasyon teknolojilerinin yapısal değişimi getirdiğini görmekteyiz.

Ayrıca küreselleşme, rekabet çıtasının yüksekliğini artırırken taşımacılık sektöründe yaşanan gelişmeler sözedilen endüstri kollarının yapısındaki değişimi hızlandırdı ve/veya boyutunu derinleştirdi. Tüketicilerin çok sayıda seçenekle karşı karşıya kalmaları ile bir zamanlara göre müşteri sadakatinde erozyon oluştu. Rakiplerin nitelik ve niceliklerinin değiştiği görüldü.

Küresel koşullarda özetlenen bu gelişmelere paralel olarak da, stratejik planın mutlaka genel iş yapma stratejisiyle uyumlu olması ihtiyacı daha da belirginleşti. Stratejik plan'ın geliştirme aşamaları

Misyon

Stratejik planlama sürecinin ilk adımı piyasanın analiz edilmesidir. Bir işyerinin yaşamını devam ettirebilmesi, çok sayıda faktörün yanında, öncelikle müşteriye bağlıdır. Bu arada, piyasa analizinin öncesinde mutlaka yukarıda da belirttiğimiz gibi işinizi ve hedeflerinizi tespit etmek gerekir. Sözü edilen biçimde kendi iş koşullarının analiz edilmesine misyon durumu - mission statement denmektedir. Bu ifadeyi tanımlamak istediğimizde; misyon durumu, bir organizasyonun bugün ve gelecekteki işinin tanımlanması olarak ifade edilmektedir. Misyon içinde nihai amacın ne olduğu ve yine belirgin hedef ve amaçların ortaya konması gerekir.

İşin Tanımı

"Ne tür bir işin içinde faaliyet gösteriliyor?" bu sorunun yanıtının tüm boyutlarıyla verilmesinde fayda olacaktır. Bu soruya yanıt vermek kolay gibi görünse de zaman zaman zorlukları da vardır. İşin tanımlamasını yaparken sadece üretilen ürün ve hizmetin üzerinde durulmamalıdır. Aynı zamanda üretiminizin yarattığı katkıya, bir bakıma sosyal değere ve firmanızda yarattığınız uzmanlık seviyesini de dikkate almak gerekir. Burada değinilmesi gereken bir diğer konu ise işin sahip olduğu vizyonu dar tutmamak gereğidir. Koşullarda meydana gelen bir değişiklik hareket alanını da etkileyecek ve stratejide bir değişimi gerektirebilecektir.

Firmanızın Felsefesi

Felsefenin ortaya konması ile birlikte, firmanın fonksiyonlarını nasıl yerine getireceğine ilişkin ipuçlarına ulaşılır Misyon ve işi tanımladıktan sonra takip eden adım firma felsefesinin ortaya konmasıdır. Felsefenin ortaya konulması, firma çalışanları ve ortaklarının, firmanın ne şekilde fonksiyonlarını yerine getireceğine dair bir durum analizi yapmasını sağlar.

Daha fazla risk alarak hızlı büyümek mi, yoksa yavaş bir büyüme trendine mi razı olacaksınız? Müşterilerinizi, tedarikçilerinizi ve rakiplerinizle nasıl bir ilişki düzlemi oluşturacaksınız? İçinde bulunduğunuz topluma değer katmaya dönük hedefleriniz var mı, varsa neler? gibi soruların yanında belirleyeceğiniz diğer ilkeler, çalışanlarınızın sizin isteklerinize cevap verebilmesi konusunda kendilerine yardımcı olacaktır. Bu konu literatürde kurum kültürü olarak ifade edilmiştir. Felsefenin ortaya konulmasıyla birlikte, kurum kültürünün etkisiyle istikrarlı seyredecek bir çalışma ortamının sağlanması da mümkün olacaktır.

Firmanın Hedefler

Hedefler misyonla da uyumlu olacak biçimde, geniş ve ideal durumlar olarak tanımlanır. Hedeflerin belirlenmesinde iki önemli sorunun cevaplanması gerekmektedir: Birincisi "Hedef nasıl ortaya konmuştur?" İkincisi, "Hedef, firmanın geleceğine nasıl rehberlik edecektir." Bir hedefe ulaşabilmek için çeşitli ve belirgin amaçların varolması gerekir. Bu amaçların da;

• Açık, tam ve ulaşılabilir olması
• Ölçülebilir olması
• Tamamlanma süresinin olması
• Sorumlulukların tanımlanmış olması
• Önceliklere göre düzenlenmiş olması gerekir.

Uygun hedeflerin belirlenmesinde yine çevre koşullarının ve içinde bulunan endüstrinin özelliklerinin dikkate alınması gereklidir.

Firmanın İç Dinamiklerinin Analizi

Çalışanların sahip olduğu bilgi ve tecrübe düzeyi, firmayı avantajlı konuma taşıyacak en önemli öğelerdendir Dış çevre koşulları hakkında gerekli tespitler yapıldıktan sonra firmanızın kendi dinamiklerini daha detaylı bir biçimde incelemesi gereklidir. Yukarıda çeşitli aşamalarda vurgulandığı gibi, firmanın güçlü ve zayıf olduğu yanlar tamamıyla tarafsız bir bakış açısıyla analiz edilmelidir.

İş analizinde vazgeçilmez öğelerden biri rekabet üstünlüğüne sahip olduğunuz konuların açıklığa kavuşturulmasıdır. Belirli bir ürün veya hizmette bir patente veya lisansa sahip olmanız durumunda rekabet avantajına sahip olabilirsiniz. Kullanılan teknolojinin modernliği rekabet avantajı sağlama konusunda etkendir. Bu nedenle üretim süreçlerinde kullandığınız teknolojinin konumu da iyi değerlendirilmelidir.

Üstün ve Zayıf Alanlar Belirlenmelidir

Doğal olarak çalışanların sahip olduğu bilgi ve tecrübe düzeyi de, firmanın avantajlı konuma sahip olmayan konumunu, avantajlı konuma taşıyacak en önemli ögelerdendir. Bu nedenle, teknoloji analizinde olduğu gibi çalışanların piyasada insan kaynağı yapısına göre düzeyinin belirlenmesi firmanın durum tespiti için kaçınılmaz olmaktadır.

Üstün olduğunuz alanların belirlenmesinin ardından zayıf olduğunuz alanları belirleyebilirsiniz. Rakipleriniz, müşterileriniz, tedarikçileriniz, içinde bulunduğunuz çevrenin koşullarını birleştirdikten, firmanızın güçlü ve zayıf yanlarını belirledikten sonra stratejik bir plan hazırlamanın girdilerine sahip oldunuz demektir.

Stratejinin Uygulamaya Geçirilmesi

Stratejinin çalışanların anlayabileceği içerik ve detayda anlatılması izlenecek yolun başarısı için gereklidir. Planın uygulanmasında iki önemli öğe sözkonusudur. Bunlar iletişim ve zamanlama programıdır. Planın başarı ile uygulanabilmesinde iletişimin tahmin edilenden daha da önemli bir öğe olduğu bilinmektedir.

Çalışanlar yeni bir uygulamaya direnç gösterebilirler. Bu nedenle işletmenin yeni bir yola girmesi veya mevcut olanlardan farklı bir çizgiyi izlemeye karar vermesi durumunda, çalışanlara planın uygulanmasından evvel programın aktarılmasında yarar olacaktır. Bu eylem, direncin yüzde yüz oranında ortadan kalkmasını sağlamasa bile azalmasını yardımcı olacaktır. Ayrıca, yeni politika ve prosedürlerin çalışanların anlayabileceği içerik ve detayda deşifre edilmesi ve izlenecek yolda başarı için kendilerinden ne beklendiğinin belirgin kılınması gerekir.

Böylece çalışanlardan beklentileri net kılıp, yeni stratejiyi bir ölçüde desteklemeleri sağlanabilir. Bu paralelde kontrol sistemleri için harcanacak maliyeti en az düzeye indirmek için bir kazanç elde edilmiş olur.

Çalışanlar Planın Geliştirilmesi Aşamasına Dahil Edilmelidir.

İletişimde önemli aşamalardan biri de anahtar rol verdiğiniz çalışanlarınızın stratejik planın geliştirilmesi aşamasına dahil edilmesidir. Özellikle burada planının uygulamasında görev alacak olanların katkısını almak kastedilmektedir. Böylece bu kişilerin gelişimine katkıda bulundukları bir aşamanın hayata geçirilmesi için daha da fazla işi sahiplenmesi sağlanacaktır. Bu arada planın uygulanabilmesi için öngörülen zaman programı da süreci etkin bir biçimde sonlandırmak için önemlidir.

Gerçekçi bir zamanlama programının içinde; eğitim için gereken süre, verimliliğin düşebileceği dönemler, hatalı üretimlerden kaybedilen zaman ve iş yavaşlamalarının da gözönüne alınması gerekir. Çalışmanın içinde stratejik planın hangi noktalarda gözden geçirilmesinin tespit edilmesi de faydalı olacaktır.

Sonuç

Günümüzde teknolojik gelişmeler ve rekabet koşullarının etkisiyle iş dünyasında öngörülebilirlik ve istikrar eski dönemlerle karşılaştırıldığında azalmıştır. Bu nedenlerle alternatif senaryoların yer aldığı bir plana duyulan ihtiyaç artmıştır. Stratejik plan geliştirilmesinde atılacak adımların neler olduğuna dair aşağıdaki soruların hatırlatma amacıyla faydalı olacağı düşünülmüştür:

• İşletmeniz için belirlediğiniz yönü ve misyonunuzu netleştirdiniz mi?
• İşinize özgü özellikleri tarif ettiniz mi?
• Hedefleriniz erişilebilir düzeyde mi?
• Amaçlarınız erişilebilir, ölçülülebilir ve hedefe ulaşabilecek biçimde belirlenmiş midir?
• Amaçlarınıza ne ölçüde ulaşabileceğinize ilişkin periyodik kontrol noktaları belirlediniz mi?
• Çevre koşullarını algılayabileceğiniz verileri tedarik edebilmek için bir yöntem belirlediniz mi?
• İşletmenizin sahip olduğu temel güçlü yönlerinizi belirlediniz mi?
• İşletmenizin sahip olduğu temel zayıf yönlerinizi belirlediniz mi?
• Nihai stratejiye ulaşmadan önce alternatif planlarını geliştirdiniz mi?
• Planlama karar sürecine çalışanlarınızı dahil ediyor musunuz?
• Nihai stratejinizi çalışanlarınızla paylaştınız mı?
• Planın uygulaması için belirlediğiniz takvim koşullara uygun mu?
• Hedeflere ulaşmaya çalışırken konumunuzu belirleyecek kontrol noktaları belirlediniz mi?
• Planın uygulanmasında işletmenizin katettiği gelişmeyi ölçebilecek bir yöntem benimsediniz mi?

Makina imalatı sektöründe iş mükemmelliği ve elektronik iş stratejileri
AB üyeliğine doğru Türkiye Sanayi Politikası özet raporu
Markanın önemi, markanın sahibi ve markalaşma