VOB - VİOP 5 AĞUSTOS’TA BİRLEŞİYOR!

VİOP NEDİR?
VİOP Borsa İstanbul çatısı altında faaliyet gösteren Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası’dır. 2 Ağustos 2013 tarihinde gün sonunda Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası A.Ş’de (VOB) işlemler sona erecek olup 5 Ağustos 2013 tarihinden itibaren Borsa İstanbul Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası (VİOP) ile VOB piyasası birleşmesi gerçekleşecektir. Bu tarihten sonra, Türkiye’deki tüm vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri, VİOP bünyesinde tek bir platformda işlem görmeye başlayacaktır.
Vadeli işlem sözleşmeleri için “Pay Vadeli İşlem Ana Pazarı”, opsiyon sözleşmeleri için “Pay Opsiyon Ana Pazarı” ve “Endeks Opsiyon Ana Pazarı” olmak üzere işlem sisteminde üç ayrı pazar vardır.
Pay Opsiyon Ana Pazarı: Pay Opsiyon Ana Pazarında alım (call) ve satım (put) opsiyon sözleşmeleri işlem görür. Opsiyon sözleşmeleri, opsiyonu alan tarafa belirli bir vadede veya belirli bir vadeye kadar, önceden belirlenen fiyat, miktar ve nitelikte dayanak varlığı alma veya satma hakkı veren, satan tarafı ise dayanak varlığı almaya veya satmaya yükümlü kılan sözleşmelerdir. Pazarda, pay opsiyon sözleşmeleri işlem görmektedir.
Endeks Opsiyon Ana Pazarı: Endeks Opsiyon Ana Pazarında alım (call) ve satım (put) opsiyon sözleşmeleri işlem görür. Pazarda ilk etapta BIST 30 endeksi opsiyon sözleşmeleri işlem görmektedir.
Pay Vadeli İşlem Ana Pazarı: Pay Vadeli İşlem Ana Pazarında vadeli işlem sözleşmeleri (futures) işlem görür. Vadeli işlem sözleşmeleri, belirli bir vadede, önceden belirlenen fiyat, miktar ve nitelikte dayanak varlığı alma veya satma yükümlülüğü veren sözleşmelerdir. Pazarda pay vadeli işlem sözleşmeleri işlem görmektedir.
VADELİ İŞLEM SÖZLEŞMELERİ
Vadeli işlem sözleşmesi (futures), sözleşmenin taraflarına, standartlaştırılmış miktar ve kalitedeki bir malı, kıymeti veya finansal göstergeyi, belirlenen ileri bir tarihte, bugünden üzerinde anlaşılan fiyattan alma veya satma yükümlülüğü getiren sözleşmedir. Vadeli işlem sözleşmelerinin dört asgari unsuru vardır: nitelik, fiyat, miktar ve vade. Bu asgari unsurlar borsalarda işlem gören vadeli işlem sözleşmeleri için standardize edilmiştir.
Borsa İstanbul’da pay senedine ve pay endeksine dayalı vadeli işlem sözleşmeleri görmektedir:

Yukarıdaki sözleşmelere ek olarak VOB’dan VİOP’a aktarılacak sözleşmeler şunlardır:

OPSİYON SÖZLEŞMELERİ
Opsiyon sözleşmesi, iki taraf arasında yapılan ve alıcıya, ödeyeceği belli bir tutar (opsiyon primi) karşılığında, belirli bir vadeye kadar (veya belirli bir vadede), bugünden belirlenen bir fiyat (kullanım fiyatı) üzerinden opsiyona dayanak teşkil eden bir malı, kıymeti veya finansal göstergeyi satın alma veya satma hakkı tanıyan, satıcıya da alıcının bu sözleşmeden doğan hakkını kullanması durumunda sözleşmeye dayanak teşkil eden malı, kıymeti, veya finansal göstergeyi satma veya alma yükümlülüğü getiren sözleşmedir.
Borsa İstanbul’da pay senedine ve pay endeksine dayalı opsiyonlar işlem görmektedir:

RİSK YÖNETİMİ ve TEMİNATLANDIRMA
Piyasada gerçekleştirilen işlemler için portföy bazında teminatlandırma yöntemi uygulanır. Portföy bazında teminat hesaplamasına esas teşkil edecek parametreler Takasbank tarafından belirlenir ve duyurulur. Takasbank, portföy bazında teminatlandırma işlemlerinde Standard Portfolio Analysis of Risk (SPAN) algoritmasını kullanır.
 Span Algoritması İle Portföy Bazında Teminatlandırma SPAN (Standard Portfolio Analysis of Risk), portföy riski bazında, takas kurumu ve müşteri detayında gerekli teminatı hesaplayan bir sistemdir.  SPAN, tanımlanan 16 farklı senaryoya göre portföyün maruz kalabileceği riski analiz ederek, teminat gerekliliğini olması gerekene en yakın şekilde hesaplayan risk ölçüm ve teminatlandırma metodolojisidir.
SPAN kullanılarak, değişik fiyat ve volatilite değişim seviyelerine dayalı olarak oluşturulan senaryolar arasından maksimum olan tarama risk (scan risk) değeri, vadeler arası yayılma riski, teslimat ayı risk değeri ve ürünler arası yayılma risk offset değerleri göz önünde bulundurularak teminatlandırılacak tutar portföy bazında hesaplanmaktadır. Böylece üyeden talep edilecek teminat tutarı, bir günlük takas sürecini güvenceye alacak şekilde tahmin edilmektedir.SPAN aynı dayanak varlığa bağlı sözleşmeleri gruplandırarak analiz eder. Örneğin, vadeli işlem sözleşmeleri, opsiyon sözleşmeleri ve vadeli işlem sözleşmeleri üzerine opsiyonlar aynı grupta yer alabilir.
VADELİ PİYASALARDA YATIRIM
VİOP hesabı açtırmak için size en yakın Yapı Kredi şubesine giderek yatırım hesabı açtırabilir ve VİOP sözleşmesi imzalayabilirsiniz.
VADELİ İŞLEM SÖZLEŞMELERİNİN SAĞLADIĞI AVANTAJLAR
Riskten Korunma (Hedging): Vadeli piyasalar yatırımcılara, sözleşmeye konu olan dayanak varlığın işlem gördüğü spot piyasalarda ortaya çıkabilecek fiyat değişimlerine karşı korunma olanağı sağlar.
Kaldıraç Etkisi: Vadeli piyasalar yatırımcılara küçük miktarda yatırımla büyük miktarlı pozisyon alma ve kaldıraç etkisi yardımıyla yüksek kazanç elde etme imkânı sağlar. Ancak kaldıraç etkisi yatırımcı için, spot piyasaya göre çok daha hızlı ve büyük miktarda zarar etme riskini de içinde barındırır.
Portföy Çeşitlendirmesi: Vadeli piyasalar yatırımcılara, portföy çeşitlendirmesi ve dolayısıyla da riskin yayılması açısından değişik seçenekler sunar.
OPSİYON SÖZLEŞMELERİNİN SAĞLADIĞI AVANTAJLAR

• Pay senedi almaksızın pay senedi fiyatında ortaya çıkacak yükseliş ve düşüşlerden kar elde edebilme imkânı sağlar.
• Opsiyon sözleşmeleri kaldıraçlı ürünler olduğu için düşük tutarlı yatırımlarla spot piyasaya göre çok daha yüksek oranda kar elde etme olanağı sunar.
• Opsiyon sözleşmeleri piyasa hangi durumda olursa olsun (yükseliş, düşüş, değişikliğin olmaması) yatırım yapılarak para kazanılmasını mümkün kılar.
• Standardize edilmiş opsiyon sözleşmelerinin likiditesi yüksektir.
• Opsiyon sözleşmeleri doğru uygulanacak stratejiler yoluyla spot piyasada bulunmayan korunma imkânlarını yatırımcılarına sunar.

Opsiyonlar kaldıraçlı ürünler olduğu için, yatırımlardan spot piyasaya göre çok daha hızlı bir şekilde ve yüksek oranda zarara uğrama olasılığı vardır. Uzun pozisyon sahibi için opsiyonun riski, ödemiş olduğu prim ile sınırlıdır. Ancak kısa pozisyon sahibi için risk sınırsız olabilir. Opsiyon sözleşmesi fiyatlaması daha karmaşık olduğu için alım satımına ilişkin olarak yapılacak teknik ve temel analizlerin kişiden kişiye farklılık arz edebileceği ve bu analizlerde yapılan öngörülerin gerçekleşmeme olasılığının bulunduğu dikkate alınmalıdır.
İŞLEM KANALLARI

• Yapı Kredi İnternet Şubesi
• Mobil İşlem Kanalı BorsaCepte
• Yatırım Merkezleri*
• Yapı Kredi Yatırım İstanbul Satış Bölümleri
• Yapı Kredi Yatırım Türev Masası
•  

*Yatırım Merkezleri: Adana, Ankara, Antalya, Aydın, Bursa, Denizli, İzmir, Kayseri, Marmaris, Trabzon Yatırım Merkezleri ile Balıkesir ve Samsun Yatırım Birimleri’nden VİOP işlemlerinizi gerçekleştirebilirsiniz.

SIKÇA SORULAN SORULAR

• VOB-VİOP Piyasa Birleşmesi ne zaman gerçekleşecek?

2 Ağustos 2013 tarihinde gün sonunda Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası A.Ş’de (VOB) işlemler sona erecek olup 5 Ağustos 2013 tarihinden itibaren Borsa İstanbul Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası (VİOP) ile VOB piyasası birleşmesi gerçekleşecektir. Bu tarihten sonra, Türkiye’deki tüm vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri, VİOP bünyesinde tek bir platformda işlem görmeye başlayacaktır.

• Birleşme sonrasında işlem sistemi ne olacak?

Mevcut durumda VİOP’ta kullanılan Borsa İstanbul Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası Alım-Satım Sistemi, VOB İşlem Sistemi’nin opsiyon sözleşmelerini de içerecek şekilde revize edilerek geliştirilmiş halidir. Birleşme sonrasında da VİOP’a aktarılacak VOB Sözleşmeleri de bu sisteme dâhil edilerek kullanılmaya devam edilecektir.

• VOB’da mevcut  sözleşmeler korunacak mı?

Geçiş işlemleri çerçevesinde VOB’daki sözleşmelerin birçoğu VİOP sisteminde işleme açılacak olup, işlem hacmi ve açık pozisyon sayısı çok düşük ya da hiç olmayan bazı sözleşmeler işleme açılmayacaktır. İşleme açılacak ve açılmayacak sözleşmeler aşağıdaki tabloda özetlenmiştir:

•  Birleşme sonrasında Takas Kurumu kim olacak?

VOB’daki ve VİOP’taki uygulamaya paralel olarak birleşme sonrasında da işlemlerinizin takasını İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş. (Takasbank) gerçekleştirilmeye devam edecektir.

• VOB’da mevcut halde açık olan hesapların aktarımı nasıl gerçekleşecek?

VOB’da mevcut sistemde açık bulunan hesapların aktarımı Takasbank tarafından gerçekleştirilecektir. Hesapların aktarım süreci ile ilgili detaylı bilgi için 1125 no.lu Takasbank genel mektubuna (VOBAŞ Alım Satım Sisteminin VİOP'a Entegrasyonu Kapsamında Üyelik Süreci, Hesapların VİOP'ta Oluşturulması, Pozisyon ve Teminat Aktarımları, Garanti Fonu Katkı Payı Hesabı ve Kompozisyonu, Teminat Türü Değişikliği ve ISIN Kodları Hk) başvurabilirsiniz.

• 2 Ağustos gün sonunda VOB’da bulunan pozisyon ve teminatların transferi nasıl gerçekleşecek?

VOB’da bulunan hesaplardaki pozisyon ve teminatların VİOP sistemindeki hesaplara transferi Takasbank tarafından gerçekleştirilecektir. Konuyla ilgili 1125 no.lu Takasbank genel mektubuna (VOBAŞ Alım Satım Sisteminin VİOP'a Entegrasyonu Kapsamında Üyelik Süreci, Hesapların VİOP'ta Oluşturulması, Pozisyon ve Teminat Aktarımları, Garanti Fonu Katkı Payı Hesabı ve Kompozisyonu, Teminat Türü Değişikliği ve ISIN Kodları Hk) başvurabilirsiniz.

• Birleşme sonrasında Teminatlandırma yönteminde değişikliğe gidilecek mi?

Piyasada gerçekleştirilen işlemler için VOB’da uygulanmakta olan sözleşme bazında teminatlandırma yöntemi yerine, Borsa İstanbul VİOP’ta kullanılan portföy bazında teminatlandırma yöntemi uygulanacaktır. Portföy bazında teminatlandırma işlemlerinde Takasbank tarafından SPAN algoritması kullanılmaktadır. SPAN algoritmasında, değişik fiyat ve volatilite (oynaklık) değişim seviyelerine dayalı olarak oluşturulan senaryolar arasından maksimum risk göz önünde bulundurularak, teminat tutarı portföy bazında hesaplanmaktadır. SPAN kullanılarak, değişik fiyat ve volatilite (oynaklık) değişim seviyelerine dayalı olarak oluşturulan senaryolar arasından maksimum olan tarama risk (scan risk) değeri, vadeler arası yayılma riski, teslimat ayı risk değeri ve ürünler arası yayılma risk offset değerleri göz önünde bulundurularak teminatlandırılacak tutar portföy bazında hesaplanmaktadır. Böylece üyeden talep edilecek teminat tutarı, bir günlük takas sürecini güvenceye alacak şekilde tahmin edilmektedir.
 SPAN algoritmasında baz teşkil eden parametre dosyası Takasbank tarafından günlük olarak ilan edilmektedir.

• Risk yönetimi uygulamaları çerçevesinde teminat kontrolü hangi aşamada gerçekleşecek?

Risk yönetimi VİOP’ta halen yapılmakta olan uygulama çerçevesinde gerçekleştirilecek olup işlem anında teminat kontrolü yapılmayacak,  işlem sonrası teminat kontrolü ise Takasbank tarafından yapılacaktır. Piyasa risklerinin takibi amacıyla bazı özel durumlarda emir girişi esnasında da risk kontrolünün yapılacaktır. Buna göre, “Riskli” durumdaki saklama hesaplarına bağlı işlem hesaplarından emir verilmesi durumunda emir, farklı bir durum kodu ile sisteme alınacak ve eşleştirmeye gönderilmeyecek, risk azaltıcı olup olmadığının kontrolü için Takasbank’a gönderilecektir. Hesap bazında teminat tutarları ile teminat tamamlama çağrıları Takasbank tarafından hesaplanıp üyelerimize gönderilecektir.

• Teminata konu menkul kıymetler neler olacaktır?

İşlem için gerekli teminatların kompozisyonu ve değerleme katsayıları aşağıdaki tabloda gösterilmiştir:
İşlem Teminatı Kompozisyonu ve Değerleme Katsayıları

Kaynak: www.borsaistanbul.com